Kastetmek mi “kast etmek” mi? Dilimizdeki küçük bir harf hatasının büyük güven krizine dönüştüğü an

Net söylüyorum: “kast etmek” yazan bir metne gözüm anında temkinli bakar. Çünkü bu, yalnızca bir yazım tercihi değil; dili ciddiye alıp almadığınızın, okurunuza ne kadar özen gösterdiğinizin turnusol kâğıdıdır. Evet, bu bir tartışma daveti. Çünkü yazının itibarı ayrıntıda saklıdır ve o ayrıntı bugün “kastetmek”tir.

Hızlı cevap: Doğru yazım kastetmek (bitişik). “Kast etmek” yanlış kullanımdır. Çekimleri de “kastediyorum, kastetti, kastedilecek” şeklindedir.

Doğrusu ne? Neden “kastetmek” bitişik yazılır?

“Kast” (niyet, amaç) + “etmek” birleşerek tek bir fiil oluşturur: kastetmek. Bu tür birleşik fiiller Türkçede anlam bakımından bütünleştiğinde bitişik yazılır: affetmek, hissetmek, reddetmek, kaydetmek… Aynı mantık “kastetmek” için de geçerlidir. Çekimlerde de ses uyumu ve ünsüz yumuşaması devreye girer: kastediyorum (kast + ediyor + um), kastetti, kastedilecek, kastedilerek.

“Kast etmek” ise fiili iki kelimeye bölerek anlamsal bütünlüğü parçalar. Bu yalnızca biçim değil, ritim ve akış meselesidir: “Bunu kast ettim” dediğinizde okurun zihninde küçük bir takılma oluşur. Neden akışı bozuyoruz?

Neden hâlâ bu kadar karıştırılıyor?

Çünkü “etmek” yardımcı fiili Türkçede iki ayrı yola gider:

• Bitişikleşenler: Anlamca kaynaşır, sözlükleşir. Hissetmek, affetmek, reddetmek, kastetmek.
• Ayrı kalanlar: Hâlâ iki kelime gibi yaşar. fark etmek, arz etmek, zarar etmek…

İşte gri bölge burada: “fark etmek” ayrı yazılırken “hissetmek” bitişik. Kural tek cümlelik bir reçete sunmaz; leksikleşme (kalıplaşma) derecesi ve kullanım geleneği belirleyicidir. “Kastetmek” bu kalıba çoktan girmiştir; anlamı tekleşmiş, çekimi kalıplaşmıştır.

Hızlı karar testi: Üç pratik kontrol

1. Çekim deneyi: Şimdiki zamanla söyleyin. “Kast ediyorum” mu diyorsunuz, “kastediyorum” mu? Doğal olan ikinci biçimdir.
2. Edilgen/isim-fiil türetin: “Kastedilmek”, “kasteden”, “kastettiğim” akıcıdır; ayrı yazınca biçim bozulur.
3. Eşanlam kontrolü: “Demek istemek/niyet etmek” gibi tek bir fiille karşılanıyorsa birleşik yazma eğilimindeyiz. “Kastetmek” tam da budur.

“Ama internette ‘kast etmek’ de var” itirazına yanıt

Var, olacaktır. İnternet sıklık ölçeri değil, doğruluk ölçeri değildir. Arama hacmi norm yaratmaz; standart yazım yaratır. “Zararı yok” diyenlere sesleniyorum: Yazı dili güven inşa eder. Standarttan sapma, mesajınız gerçekten güçlü olsa bile algıyı düşürür. Kendinize sorun: Bir marka açıklamasında “kast etmek” görürseniz, metne puan kırmaz mısınız?

Kurala rağmen tartışmalı noktalar: Neden bu kadar sert olmalıyız?

Bir: Tutarlılık. Yazım birliğinin olmadığı bir dil ortamında editörlük, SEO ve içerik stratejisi çoraklaşır. İki: Eğitim etkisi. “Nasıl yazarsak öyle öğretilir.” Kullanımınız bir sonraki yazarın referansı olur. Üç: Algı yönetimi. Mikro hata, makro etki: Küçük bir yazım kırığı, uzun bir argümanı gölgeler.

Buradan sarsıcı bir soru: Dil otoritesi mi belirleyici olmalı, yoksa rastgele kullanım mı? “Kast etmek” savunusu genelde “Ben böyle duyuyorum” çizgisinde. Peki, duyduğumuz her şeyi mi yazıya geçiriyoruz, yoksa yazı dilinin kurduğu sözleşmeye mi sadığız?

“Kastetmek”le aynı aile: Hafıza kancaları

Aklınızda kalsın diye birkaç yakın akraba: affetmek, hissetmek, reddetmek, kaydetmek, emretmek, kaybetmek. Bunların hepsi bitişik. Öte yanda fark etmek (algılama eylemi, iki kelime gibi yaşar) ve arz etmek (resmî kalıp) ayrı yazılır. “Kastetmek” anlamca tek fiil kategorisinde yer alır ve bitişik yazım burada tutarlıdır.

SEO cephesi: Doğru biçimle daha görünür olun

Blog yazıyorsanız basit bir çerçeve öneriyorum:

• Birincil anahtar kelime: “kastetmek mi kast etmek mi” (başlıkta ve bir alt başlıkta doğal akışla geçsin).
• Doğru biçimi vurgulayın: İlk 100 kelimede kastetmeki netleştirin.
• LSI varyasyonlarını (doğru yazım, imla, yazım yanlışı, TDK yazımı) gövdeye yedirin.
• Örnek çekimler verin: “kastediyorum, kastetti, kastedilerek”. Bu, kullanıcı niyetini yakalar.

Provokatif sorular: Tartışmayı büyütelim

• Küçük bir yazım hatası büyük bir fikri öldürebilir mi?
• Standart yazımı bilip bilerek görmezden gelmek sorumsuzluk mu, “dil yaşayan bir varlıktır” özgürlüğü mü?
• Markalar ve gazeteler “kast etmek” yazsa güveniniz sarsılır mı?

Son söz: Küçük seçim, büyük mesaj

“Kastetmek” yazdığınızda yalnızca doğru yazmış olmazsınız; okura saygı duyduğunuzu ve dili ciddiye aldığınızı ilan edersiniz. “Kast etmek” dediğinizdeyse, metninize gereksiz bir yalpalama davet edersiniz. Kaleminize güveniyorsanız, standarda da güvenin. Bugün bir kelimeyi kurtarırsınız; yarın tüm metnin itibarı kurtulur.

Sence hangisi? Gerçekten mesajını güçlendirmek isteyen bir yazar, “kastetmek”ten başka bir seçeneğe neden ihtiyaç duysun?